Met veel passie en – opgepast voor brandgevaar – vuur vertelt Roger Polders (81) uit Sint-Lambrechts-Herk over zijn collectie. Al 67 jaar verzamelt hij luciferdoosjes. “Ik heb liever een leeg doosje dan geen doosje”. Maar Polders mag niet klagen: hij heeft er al 209.000 verschillende.

De ogen van Roger Polders glinsteren als hij over zijn verzameling kan vertellen. Al ruim zes decennia groeit zijn collectie luciferdoosjes. “Ik was een jaar of 15 schat ik, toen ik ermee begon. In mijn dorp Sint-Lambrechts-Herk waren er verschillende kruidenierswinkels zoals de Fort, en die brachten op een gegeven moment reeksen luciferdoosjes uit. Met afbeeldingen van voetballers, filmsterren of wapenschilden. Iedereen verzamelde de lege doosjes in die tijd. Zo ben ik ook begonnen. De meeste zijn er na een tijdje ook weer mee gestopt, maar ik ben dat blijven voortdoen. Nu al 67 jaar.”

Aldi Marché

Het waren destijds niet alleen lokale supermarktjes waar je speciale luciferdoosjes kon vinden. “In Hasselt had je in de Galerie Albert een winkeltje dat tabak en sigaretten verkocht, maar ze verkochten er ook sigarenbandjes en luciferdoosjes. De winkelier liet zelfs speciale doosjes voor zijn eigen zaak maken. Misschien wel honderden verschillende. Hij had twee soorten: eentje voor wie een pakje sigaretten kocht en eentje om apart te verkopen.”

Vandaag brengen sommige grote supermarkten nog altijd eigen luciferdoosjes uit. “Van Aldi heb ik er momenteel 576 verschillende. Vroeger maakten ze voor alle landen aparte reeksen, maar ze zijn slimmer geworden. Nu maken ze één doosje met de tekst in verschillende talen. Vroeger had elk land een luciferdoosjes met zijn eigen taal. In Frankrijk stond er Aldi Marché op, In België Aldi Marché-Markt en in Nederland Aldi Markt. En een verzamelaar, tja, die wil al die verschillende varianten natuurlijk. Ook het aanstrijkvlak verschilt soms: je hebt een honinggraat-, gekruist of effen vlak. En zo kom je natuurlijk aan verschillende combinaties.”

Twee keer per jaar brengt Aldi een nieuwe reeks uit. In mei en in december voor de eindejaarsfeesten. Op de eerste dag dat ze verkocht worden, sta ik ’s ochtends in de rij aan te schuiven. Ah ja, anders zijn ze misschien uitverkocht en dan vind je ze bijna niet meer. Door de coronacrisis is de reeks van mei er dit jaar niet gekomen.”

Petites histoires

Het leven van Roger Polders is één grote zoektocht naar luciferdoosjes. “We zijn eens op vakantie geweest in Benidorm, maar ik had geen zin om in de zon te gaan liggen. Ik ben toen in alle supermarkten en de hotels in de stad luciferdoosjes gaan zoeken. Ik had een hele zak vol toen ik terug kwam. Ik heb in mijn leven veel gereisd. Als ik enkele minuten vrije tijd had, dan ging ik op zoek in de buurt.”

Door zijn verzamelwoede is de collectie van Roger Polders vandaag zo omvangrijk dat het een gedeelte van zijn huis inpalmt. De oudste en meest waardevolle luciferdoosjes staan in een aparte kamer, mooi uitgestald in vitrinekasten. Maar het overgrote deel van de verzameling ligt op zolder. Gerangschikt in ladekasten die hij zelf op maat heeft gemaakt.

“Ik heb 730 doosjes van Hasselt, van winkels, cafés of verenigingen. Van het voormalige sterrenrestaurant Scholteshof in Stevoort alleen al heb ik er verschillende. Als hun voorraad op was, lieten ze er bijmaken, maar dan had je vaak kleurverschillen. Voor een verzamelaar zijn dat verschillende doosjes natuurlijk.”

Ik heb er ook enkele zeer zeldzame die ik van radiopresentator Jos Ghysen heb gekregen. Hij had er speciaal laten maken voor de laatste aflevering van zijn programma Te Bed Of Niet Te Bed en die werden uitgedeeld aan het publiek in de zaal. Ik had Ghysen leren kennen op vakantie in Florida en ben hem later opnieuw tegen het lijf gelopen op een tentoonstelling waar ik een gedeelte van mijn collectie had uitgestald. Hij zei me dat hij nog twee doosjes had en is onmiddellijk naar huis gegaan om ze voor mij te gaan halen.”

olders houdt wel van de petites histoires die aan bepaalde doosjes kleven. “Mijn schoonzus werkte in dancing De Lorka op de Genkersteenweg in Hasselt en vertelde de toenmalige baas dat ik vier verschillende luciferdoosjes van zijn zaak had. Hij zweerde bij hoog en bij laag dat hij nooit vier verschillende luciferdoosjes had laten maken. Et voilà, hier liggen ze.”

Pochettes

Wat maakt het verzamelen van luciferdoosjes zo amusant? “Het is een verzameling die nooit compleet kan zijn, dat maakt het juist tof. Er worden altijd nieuwe luciferdoosjes gemaakt. En er zijn er in het verleden heel veel gemaakt. Ik kan tot op mijn laatste dag blijven doorgaan met mijn collectie. Van sommige reeksen weet je wel wat er gemaakt is, maar dat is een minderheid. Ik ben aangesloten bij verzamelclubs en die hebben een tijdschrift uitgegeven. Daar werden die verzamelreeksen wel in besproken.”

Maar geen kat weet hoeveel luciferdoosjes merken als Camel of Marlboro bijvoorbeeld ooit hebben laten maken. “Marlboro? Momentje”, zegt Polders terwijl hij ons meetroont naar een kast met vele schuifladen. Ik heb - hou u vast - meer dan 25.000 doosjes waarop het logo van Marlboro staat en die zijn allemaal op een bepaalde manier gerangschikt.”

Roger Polders heeft daarvoor een inventaris. Niet op de computer, gewoon in een schriftje. “Ik kan niet met computers werken, ik doe het op de klassieke methode. Met pen en papier. Het nadeel is wel dat ik geregeld mijn schrift moet overschrijven omdat ik soms niet meer aan mijn eigen gekribbel uit kan. Ik ken geen enkele verzamelaar die er zo werk van maakt als ik. De meeste verzamelaars hebben er niet de plaats voor en die bewaren hun collectie gewoon in kartonnen dozen onder hun bed. Ik heb zelf kasten hiervoor op maat gemaakt.”

Polders verzamelt en ordent ze niet alleen, hij verdiepte zich ook in de geschiedenis van het luciferdoosje. “In België kennen we allemaal de typische gele doosjes van Union Match. Daar heb ik er ook massa’s van. Soms staat er een jaartal op, maar door erover te lezen kom je ook veel te weten. Hier is bijvoorbeeld een doosje van Luna Salona. Die hebben maar drie jaar bestaan en zijn dan opgekocht door Union Match. Uit oude boeken kom je dan te weten dat alle doosjes van deze fabrikant stammen uit de periode 1927-1930.”

Fabriekjes

Verzamelaars van luciferdoosjes zijn een uitstervend ras, zoals bij veel verzamelingen. “De jeugd is alleen maar bezig met hun smartphones en computers. Ik vind dat spijtig”, zegt Polders. “We hebben een clubje van vijf Limburgers en we werken nauw samen met een club uit Antwerpen, maar ik reis voor mijn collectie ook naar Nederland, Duitsland of Londen. Om andere verzamelaars te ontmoeten en te ruilen, hé.”

In zijn vitrinekasten staan de meest waardevolle stukken. “Luciferdoosjes van meer dan een eeuw oud en die gemakkelijk 80 euro of meer per stuk kunnen kosten. In de periode 1870-1880 waren er in Frankrijk alleen al meer dan duizend luciferfabriekjes. En die zijn allemaal overgenomen door de Franse overheid na de invoering van een wet uit augustus 1872. Dat staat ook op die doosjes vermeld. Er was er eentje – een zekere Roche – die ging er niet akkoord mee dat de Franse staat alle fabriekjes inpalmde. Hij is naar Gent verhuisd en is daar lucifers beginnen te maken. Zijn broer heeft hetzelfde gedaan, maar dan in Algerije. Ook daar heb ik enkele doosjes van.”

Foto: Boumediene Belbachir

Financiële drama’s

“Mensen brachten mij vroeger hopen luciferdoosjes als ze op vakantie waren geweest. Maar sinds de aanslag van 9/11 in New York mag je nog maar twee pakje lucifers meenemen op het vliegtuig. Nu vraag ik aan iedereen of ze de lucifers er willen uithalen, want ik heb liever een leeg doosjes dan helemaal geen doosje.”

Luciferdoosjes lijken een goedkoop voorwerp om te verzamelen. Polders heft zijn handen naar het hoofd. “Zwijg stil, er zijn in het verleden al drama’s gebeurd. Een sportleerkracht uit Brussel kocht alles op en had daarover al dikwijls ruzie gehad met zijn vrouw. In de jaren ’80 nam hij voor 350.000 Belgische frank een verzameling over. Zijn vrouw was daar zo kwaad over en is het afgetrapt. Ik ben eens bij zijn thuis geweest en die zijn hele huis was volgestouwd met dozen vol luciferdoosjes. Alles in kartonnen dozen, daar heb je niks aan. Een verzameling moet je kunnen tentoonstellen. Als iemand mij een doosje laat zien, dan weet ik bijna 100 procent zeker of ik het heb en ik weet ook precies in welke schuif van welke kast het ligt. Als je weet dat ik ongeveer 209.000 doosjes heb, dan werkt mijn computer hierboven nog goed, hé.” (lacht)

Qua aantallen is de collectie van Roger Polders wellicht de grootste verzameling van België. “Veel verzamelaars snijden uit plaatsgebrek de doosjes open, kleven ze op bladen en bewaren ze zo in kaften. Ik vind dat zonde, voor mij moet een luciferdoosje eruitzien zoals het gemaakt is.”

Foto: Boumediene Belbachir

Albanië

“Ik heb ook nog een kleine randcollectie”, knipoogt Polders terwijl hij enkele laden opentrekt. Er ontvouwt zich een regenboog aan kleuren. “Ik heb in totaal meer dan duizend verschillende lucifers. Met kopjes in alle denkbare kleuren, verschillende soorten hout voor het stokje, lucifers met bedrukking zelf. Je kunt het zo gek niet bedenken.”

En dan de vraag die al even op onze lippen brandt: ‘Hoe zit het met de brandverzekering?’. “Mijn zolder is zo geïsoleerd dat als het buiten snikheet is, het nog altijd koel blijft onder het dak. Weet je wat bij welke temperatuur een lucifer spontaan ontbrandt? Bij 160 graden, zo warm wordt het hier nooit. De cowboys hadden vroeger lucifers die je gewoon kon aanstrijken langs een jeansbroek. Die lucifers ontbrandden veel gemakkelijker. Nu is alles veiliger. Ik denk wel dat er destijds veel van die cowboys met brandgaten in hun broek hebben rondgelopen.”

“Voor mij is mijn collectie alles, maar mijn vrouw heeft al gezegd dat dit het eerste is wat ze het huis uit wil op de dag dat ik er niet meer ben”. (lacht)

Foto: Boumediene Belbachir

Terwijl hij de ene lade bomvol luciferdoosjes na de andere opentrekt, rollen de verhalen en weetjes over zijn tong. “Eigenlijk heb ik hier de hele wereld binnen handbereik. Ik heb het nagekeken, van elk land op de wereld - zelfs van heel kleine eilandjes aan de andere kant van de wereld - heb ik minstens één luciferdoosje. Maar er is één land dat nog ontbreekt: Albanië. Dat zou ik nog graag hebben.”

Pronkstuk

 Foto: Boumediene Belbachir

“Vroeger vond je op de toog in cafés een pyrogène. Dat is een asbak waarin je vanboven een rolletje lucifers moest plaatsen. De buitenkant van dat rolletje diende om de lucifer aan te strijken. Ik heb er verschillende in mijn collectie, maar slechts eentje heeft een opdruk in zwarte letters en die is zo zeldzaam dat ze er ooit een foto van zijn komen maken voor een boek.”